Radio i jego początki

Temat tworzenia audycji radiowych jest wokół mnie ciągle obecny, mam kilka bliskich mi muzyków i dziennikarzy, którzy pracują w rozgłośni radiowej Trójki, ich zaangażowanie w pracę jest tak duże, a to co robią ciekawe, że i mnie ta ich pasja się udziela. Mam niewątpliwą radość ze słuchania tego co zostało stworzone przez mojego syna Michała i jego przyjaciela też Michała. Są też i smutne chwile. Jak ta gdy nagle dowiaduję się (jako jedna z pierwszych) zanim podadzą tę smutną wiadomość rozgłośnie radiowe i inne media, o śmierci blond anioła Kasi Stoparczyk, której rozmowy z dziećmi na antenie można było posłuchać w niedzielne poranki. Piękna postać Polskiego Radia.

 Wiedza, radość i ukojenie muzyką jaką daje radio jest od ponad 100 lat przejmująca. Oto co mogłam odszukać w zakurzonych i od lat nieczytanych egzemplarzach starych pism o początkach tego magicznego medium.

Budowa stacji nadawczej w Łazach (Raszyn), czyli największej rozgłośni nie tylko w Polsce, ale też na owe czasy najsilniejszej w Europie.

Rozwój radia pobudził do życia nową gałąź architektury, mam tu na myśli stacje nadawcze radia. Budynek w Raszynie czyli obiekt Stacji Nadawczej Radia został zaprojektowany przez architekta Antoniego Dygata w roku 1929 i pod jego nadzorem wykonany w roku 1930. Budowę wykonywały Zakłady Marconi. W ich wykonaniu była też cała instalacja elektryczno – radiowa, tu wkład miały też zakłady Cegielskiego. I ciekawostka: architekt miał trudne zadanie, gdyż podano mu na wstępie kubaturę budynku wynoszącą 3650m3, w której to kubaturze musiał zmieścić 1) część techniczną: główną salę aparatową,  salę maszyn z przyległościami, amplifikatornię, biuro, akumulatornię i garaż.

2) Część mieszkalną: mieszkanie inż. dyrektora stacji, kuchnię i łazienkę, mieszkanie dozorcy, mieszkania dla 3 woźnych i szoferów, mieszkanie techniczne. W miesięczniku Architektura i Budownictwo tak opisywano budynek: „Jest rzeczą zrozumiałą, że wobec takiej kubatury i takich potrzeb na część reprezentacyjną, na westybul i schody zostało niezmiernie mało miejsca i ta część nie mogła być potraktowana odpowiednio monumentalnie. Budynek posiada centralne ogrzewanie parowe, wodociąg z basenem na 2-drugim piętrze, połączony ze studnią. W części technicznej konstrukcja żelbetowa ramowa. Słupy żelbetowe są rozdwojone i wytwarzają kominy dla wentylacji, rur centralnego ogrzewania i kanalizacji. Główna sala aparatów i sala maszyn, klatka schodowa i westybul są pokryte zaprawą szlachetną stucpeint. W części technicznej podłogi ksylolitowe, oprócz sali maszyn, która wyłożona jest terakotą. Kran na 5 000 kg. w sali maszyn wykonała f-ma Cegielski”.

Początkowo stacja Raszyn nadawała sygnał radiowy „Hallo! Hallo! Polskie Radio-Raszyn! W krótkim czasie stacja przyjęła sygnał: „Hallo! Hallo! Polskie Radio-Warszawa". Postanowiono tak, bo słowo "Raszyn" w brzmieniu angielskim, oznaczać może przymiotnik: „rosyjski". Licząc się z faktem, że radiostację w Raszynie odbierają miliony słuchaczy mówiących językiem angielskim, rozsianych po całym świecie, słusznie obawiano się nieporozumienia co do narodowości stacji warszawskiej.

Tu wspomnę, że w czasach gdy budowano stację Raszyn był małą osadą ale bliską sercu Polaków jako miejsce pamiętnych walk wojsk polskich pod wodzą księcia Poniatowskiego namiestnika Napoleona w Wielkim Księstwie Warszawskiem, Marszałka Francji i adiutanta cesarza francuskiego. Bitwa miała miejsce na polach raszyńskich w kwietniu 1809 r.

Program Polskiego Radia w międzywojniu

Program PR w czasach tu wspominanych opierał się głównie na występach aktorów i odczytach felietonów literatów i naukowców. Twierdzi się, że w okresie od powstania radia do 1933 r. przez studio przesunęli się prawie wszyscy wybitni ludzie w Polsce w zakresie sztuki, polityki, literatury, publicystyki itd. W 1933 r. Polskie Radio wydało 2200000 złotych, z czego jeden milion wypłacono artystom i literatom. Ciekawostką, jeśli chodzi o gaże dla artysty, jest występ Jana Kiepury, który w 1925 r. wystąpił przed mikrofonem  za wynagrodzenie 25 zł, w małej warszawskiej rozgłośni, a w cztery lat później otrzymał 20 tys. Radio dawało możliwość szybkiej kariery.

Polskie Radio stanowiło wówczas instytucję użyteczności publicznej i podlegało kontroli państwa. W tym celu na początku aktu koncesyjnego została stworzona Główna Rada Programowa składająca się z 4 komisji: literackiej, muzycznej, odczytowej i rolniczej. Przy GRP istniało Biuro Studiów badające na stałe i metodycznie czynniki wpływające na poszerzenie ilości słuchaczy. I tu ciekawostka mówiącą o tym, kto brał udział w twórczości słuchowiskowej, oto najlepsi z najlepszych: Gałczyński, Iwaszkiewicz, Irzykowski, Jasnorzewska, Parandowski, Stępowski, Szaniawski i wielu innych znanych i mniej znanych dziś autorów. Urządzony plebiscyt w latach 30. na najlepsze słuchowisko dał palmę pierwszeństwa Marii Jasnorzewskiej Pawlikowskiej, Szaniawskiemu i autorowi niemieckiemu Johannsenowi.

Sygnał radiowy zależny od pory roku

Specjaliści od odbioru fal radiowych pisali, że w lecie, gdy odbiór fal jest niezbyt dobry rozgłośnia Raszyn ma najwyższą ocenę słyszalności. Odbiór bez zakłóceń w całej Europie, siła odbioru stacji raszyńskiej góruje ponad przeszkodami atmosferycznymi. Sprawozdawcy fachowych pism takich jak Antena podawali w lecie, że Raszyn jest jedyną stacją w Europie, którą o tej porze roku można z łatwością odbierać.

 I tu jeszcze jedna ciekawostka, otóż przez dziesięciolecia program Polskiego Radia o godzinie 11.57 nadawał sygnał czasu i następnie hejnał z wieży mariackiej w Krakowie, był też czas gdy program radiowy zaczynał się od tej godziny. To ciekawa tradycja. Na przykład Czesi na początek programu mieli pianie koguta. Radiostacja w Pradze powołała ekspertów od sygnałów, którzy wypróbowali 100 sztucznych kogutów, którym towarzyszył kogut prawdziwy ze znakomitego rodu kur czerwonych. W drodze konkursy wybrano dźwięk najlepszy, który był wizytówką stacji i tajemnicą.

Epilog

Kilka dat i zdarzeń zaczerpniętych z Wikipedii: W czasie budowy masztu miejscowość Łazy należała do gminy Falenty z siedzibą w Raszynie. Dziś maszt stoi na terenie gminy Lesznowola, a Raszyn jest oddzielną gminą... Jeden z masztów został wysadzony w 1939 roku, aby uniemożliwić korzystanie z radiostacji przez Niemców, a przedwojenne plany rozbudowy nadajnika do 600 kW nie zostały zrealizowane.