Małgorzata Szturomska
W 1932 roku zorganizowano zjazd uczestników pierwszego sezonu w sanatorium „Karolin”. Zrobiono piękne zdjęcie budynku do kartki pocztowej, która była pamiątką tych 20 lat starań o opiekę na chorymi, a na rewersie pocztówki napisano: Sanatorium „Karolin” stacja Otrębusy tramwaju Warszawa – Grodzisk, poczta, telefon, telegraf. Brwinów 27. Informacje: Karolin poczta Brwinów lub Warszawa ul. Wilcza 46 m2 tel. 8174. W ostatnim wierszu opisu znalazła się następująca informacja:
Rada sanatoryjna: dr W. Bruner, dr W. Knoff, dr W. Frąckiewicz.
Powstaje pierwsze na ziemiach polskich sanatorium dla nerwowo i umysłowo chorych
W XIX wieku Warszawskie Towarzystwo Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Umysłowo i Nerwowo Chorymi postanowiło zbudować sanatorium „dla niezamożnych i nerwowo chorych”.
Ziemię pod budowę pałacu podarowali w 1902 roku Feliks Bobrowski i jego żona Karolina. Po śmierci męża Karolina Bobrowska również wsparła inicjatywę budowy sanatorium, co tłumaczy przyjęcie jej imienia jako nazwy obiektów sanatoryjnych. Budynek został zaprojektowany przez prof. Czesława Domaniewskiego. Obiekt został oddany do użytku w 1911 r. z przeznaczeniem, tak jak planowano, dla „niezamożnych i nerwowo chorych”.
Organizacja opieki nad chorymi
Był to czas, w którym była palącą potrzeba stworzenia szpitali tego typu, tym bardziej, że na terenie zaborów o to nie dbano i byliśmy zacofani w stosunku do innych krajów Europy. W publikacji Warszawskiego Towarzystwa Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Umysłowo i Nerwowo Chorymi z lat 1900 - 1935 czytamy o genezie powstania Towarzystwa:
„Właściwa opieka nad umysłowo chorymi stawała się zatem, pomijając już nawet względy humanitarne, nawet ze względu na interesy społeczne, sprawą palącą. Społeczeństwo zmuszone było do obrony przed szkodą wyrządzaną przez bezwiednych kryminalistów, podpalających lub zabijających wskutek patologicznych zboczeń umysłu. Obrona mogła być tylko jedna, to znaczy stworzenie instytucji, która by się zajęła w sposób fachowy i skuteczny opieką i pomocą dla umysłowo chorych. W tym zrozumieniu palącej potrzeby i doniosłego znaczenia takiej akcji społecznej, grono ludzi dobrej woli z inicjatywy Pelagii Popławskiej postanowiło w r. 1889 założyć: Towarzystwo Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Psychicznie i Nerwowo Chorymi.”
W r. 1909 z pośród członków zarządu Towarzystwa wyłonił się Komitet budowy sanatorium w Karolinie, pierwszą czynnością komitetu był wybór architekta Czesława Domaniewskiego na kierownika budowy. Plany obejmowały gmach główny, przeznaczony na pomieszczenie dla chorych i urządzenia lecznicze, domek dla lekarzy i domek gospodarczy. Gmach główny składał się z wysokich suteryn, parteru i I-go piętra. W suterynach znalazły się wówczas pomieszczenie kąpielowe, sala gimnastyczna, warsztaty do pracy ręcznej dla chorych, poza tym wydzielono pomieszczenia kuchni, umywalni, spiżarni, mieszkania dla służby i dla zarządzającej zakładem. Parter i I piętro mieściły 7 sal wspólnych, 12 pokoi oddzielnych dla chorych, salę jadalną, 2 obszerne hole, pracownię lekarską i 2 pokoje dla pielęgniarek. Domek gospodarczy został tak rozplanowany, aby w nim mogły znaleźć się urządzenia wodociągowe, stacja elektryczna, pralnia i mieszkania dla służby. Przystąpiono naprzód do budowy gmachu głównego. Z konkurencji 6 najpoważniejszych firm budowlanych wybrano Tow. Akc. Zakładów Przemysłowo-budowlanych F. Martens i A. Daab i z nim też zawarto umowę na rubli 52.000, za którą to sumę firma zobowiązała się wystawić cały budynek ściśle według planów i wskazówek opracowanych przez kierującego budową. Do budowy przystąpiono w październiku 1909 r., a w lecie 1910 r. gmach stanął pod dachem.
Oddanie budynku do użytku
Ze względu na ograniczone środki jakimi Towarzystwo na budowę sanatorium rozporządzało, postanowiono na razie nie przystępować do budowy domku dla lekarzy, a ograniczyć się do wystawienia nieodzownego dla zakładu domku gospodarczego. Budowę powierzono również Tow. akc. Zakładów Przemysłowo-Budowlanych F. Martens i A. Daab, za sumę 11.500 rubli. Sprawę kanalizacji przy łaskawym udziale w naradach specjalistów inżynierów miejskich Gembarzewskiego i Szenfelda. rozwiązano w ten sposób, iż woda z wanien odprowadzana była systemem drenażu do gruntu, zaś ścieki klozetowe, woda ze zlewów i pralni do komór wg. systemu Chambeau. Z wiosną 1911 r. obydwa budynki: gmach główny i domek gospodarczy były gotowe. Wreszcie wysiłki Zarządu uwieńczone zostały powodzeniem i w dniu 16 lipca 1911 r. zostało oddane na użytek publiczny sanatorium dla niezamożnych nerwowo chorych. Po raz pierwszy od swego istnienia Towarzystwo rozpoczęło pracę w dwu zakładach zgodnie ze swym założeniem i nazwą. Każda z tych instytucji stanowiła samodzielną jednostkę z oddzielną administracją, na czele której stał dyrektor lekarz z odpowiednią liczbą pracowników mu podległych. W r. 1911 w dniu 20 października przyjęto na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu członków Towarzystwa regulamin dla sanatorium w Karolinie i wybrano na członka honorowego Eugenię Kierbedziową przez wdzięczność za hojną ofiarę, złożoną na budowę Karolina. W pierwszym roku swego istnienia, sanatorium w Karolinie czynne było przez niespełna 4 miesiące. Jedną z główniejszych wad Karolina był brak dobrej wody. Woda, którą czerpano ze studni artezyjskiej zawierała tak dużą ilość żelaza, iż prawie zupełnie nie nadawała się do picia i użytku kuchennego. Zawarto więc umowę z pracownią chemiczną p. Edwarda Neugebauera w Warszawie, który zobowiązał się za cenę 1850 rubli wstawić filtr do uzdatniania wody, co nastąpiło w końcu listopada 1912 roku. Dało to możność puszczenia w ruch pralni mechanicznej, nieczynnej od otwarcia sanatorium.
W r. 1913, trzecim roku istnienia, frekwencja chorych wzrosła o 20% w porównaniu z rokiem poprzednim, co świadczyło wymownie o pomyślnym rozwoju sanatorium.
Rok 1914 i lata późniejsze
Pobyt Niemców w początkach wojny pozbawił szpital zapasów żywności. Uszczuplone fundusze spowodowały, że część chorych odesłano do domów a część do innych placówek szpitalnych. Przez rok 1915 wszystko trwało w zawieszeniu. W 1923 r. sanatorium oddano Towarzystwu Dobroczynności, w Karolinie zagościły dzieci. Chorzy dorośli wrócili do budynków w 1932 r.
Dzisiejsze losy Karolina
Pałac Karolin znajduje się dziś na terenie parku, po wojnie II wojnie w 1949 r. w nadwątlonym stanie pałac został przekazany na potrzeby Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze”, stając się miejscem pierwszych warsztatów i występów tancerzy zespołu. Na koniec, czyli dziś, zainwestowano w budynek 25 milionów złotych i postanowiono stworzyć tu nowoczesne centrum nauki o folklorze. Warto sprawdzać oferty edukacyjne Karolina, bo są bardzo ciekawe.
Treści tu opublikowane w większości zostały zapisane w publikacji Warszawskiego Towarzystwa Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Nerwowo i Psychicznie Chorymi i tu należy szukać szczegółowych informacji o Karolinie. Polecam
Przeczytaj również:
Napisz komentarz
Komentarze